Dissosiyatif Bozukluk Nedir? Eşlilik Belirtileri Nelerdir?
Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu (Eşlilik) Nedir?
Dissosiyatif kimlik bozukluğu, kişinin kimlik algısının bölünmesi ya da parçalanması sonucu birden fazla farklı kişiliğin ya da kimliğin ortaya çıkmasıdır. Bu durum, bir kişinin iki ya da daha fazla ayrı kimlik ya da kişiliğe sahip olmasıyla karakterize edilen bir ruhsal bozukluktur. Eskiden "çoklu kişilik bozukluğu" olarak bilinen bu hastalık, bireyin bilinçli farkındalığının değiştiği, farklı kimliklerin ya da "alter" adı verilen kişiliklerin zaman zaman ön plana çıktığı karmaşık bir rahatsızlıktır. Bu kimlikler, kişinin farklı durumlar karşısında ortaya çıkabilir ve her biri bireyin davranışlarını, anılarını ve düşüncelerini etkileyebilir. Eşlilik durumunda, kişi zaman zaman bu kimlikler arasında geçiş yapar ve bu geçiş sırasında diğer kimliklerinin farkında olmayabilir. Her kimlik, bireyin düşünme, hissetme ve davranış şeklini değiştirebilir. Bu kimlikler arasında yaş, cinsiyet, kişisel tarih, davranış biçimi gibi farklılıklar olabilir. Kimlikler arasındaki geçişler ani olabilir ve kişi bu geçişlerin farkında olmayabilir.
Eşliliğin (Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu) Belirtileri
- Birden Fazla Kimlik: Bireyde en az iki veya daha fazla farklı kişilik ya da kimlik vardır. Bu kimlikler, kişinin davranışlarını, düşüncelerini, anılarını ve hatta biyolojik işlevlerini etkileyebilir.
- Bellek Kaybı (Amnezi): Kişi, belirli zaman dilimlerini ya da olayları hatırlamakta güçlük çeker. Bu, günlük yaşam olayları, önemli kişisel bilgiler ya da travmatik olaylar olabilir. Örneğin, kişi o an ne yaptığını ya da o gün ne yaşadığını unutabilir.
- Kimlikler Arasında Geçiş: Kişi, kimlikler arasında ani geçişler yapar. Bu geçişler bazen tetikleyici bir olay ya da durumla ortaya çıkabilir, bazen ise tamamen nedensiz olabilir. Geçiş sırasında birey, diğer kimliklerinin farkında olmayabilir ve başka biriymiş gibi davranabilir.
- Depersonalizasyon ve Derealizasyon: Birey kendini ya da çevresindeki dünyayı gerçek dışı ya da yabancı olarak algılayabilir. Kendine yabancı hissetme, bir rüya gibi yaşama ya da beden dışı deneyimler yaşama gibi belirtiler görülebilir.
- Travma Geçmişi: Dissosiyatif kimlik bozukluğu genellikle ağır travmatik olaylar, çocukluk dönemi istismarları ya da şiddetli psikolojik stresle ilişkilidir. Çoğu zaman bu travmalar, kişinin kimlik bölünmesi şeklinde bir başa çıkma mekanizması geliştirmesine yol açar.
- Anksiyete ve Depresyon: Eşlilik yaşayan bireylerde sıklıkla anksiyete, depresyon ve hatta intihar düşünceleri gibi ruhsal bozukluklar da görülebilir.
- Davranışsal Değişiklikler: Kişi, farklı kimlikler arasında geçiş yaptığında farklı davranış biçimleri sergileyebilir. Bu kimliklerden biri daha agresif, diğeri ise daha çekingen olabilir. Ayrıca kimlikler farklı ilgi alanlarına, cinsiyetlere, becerilere sahip olabilir.
Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu (Eşlilik) Nedenleri
Eşlilik, çoğunlukla şiddetli travmatik deneyimler sonucu gelişir. Özellikle erken çocukluk döneminde yaşanan cinsel, fiziksel ya da duygusal istismar, DKB'nin başlıca nedenleri arasında yer alır. Çocuklar, bu tür ağır travmalar karşısında kendilerini korumak için zihinsel olarak travmadan "kopma" ya da "ayrılma" mekanizması geliştirebilirler. Bu mekanizma, birden fazla kimliğin gelişmesine ve bireyin farklı kimlikler arasında geçiş yapmasına neden olabilir. Eşlilik, kişinin bilinçli farkındalığını bölerek travmatik olaylarla başa çıkmasına yardımcı olur. Bu kopmalar, kişinin travmatik olayları unutmasına, kendisini olaylardan soyutlamasına ve böylece ruhsal acıyı hafifletmesine yol açar. Ancak, bu mekanizma zamanla kalıcı hale gelerek dissosiyatif kimlik bozukluğunun gelişmesine neden olabilir.
Eşliliğin (Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu) Tedavisi
- Psikoterapi: Dissosiyatif kimlik bozukluğunun tedavisinde en etkili yöntem psikoterapidir. Özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve travma odaklı terapi yöntemleri, kişinin travmalarını işlemesine ve kimliklerini entegre etmesine yardımcı olabilir. Terapi süreci, kişinin farkındalığını artırarak kimlikler arasındaki geçişleri kontrol etmesine de olanak sağlar.
- Hipnoterapi: Bazı durumlarda hipnoterapi, dissosiyatif kimlik bozukluğunun tedavisinde yardımcı olabilir. Hipnoterapi, bireyin bilinçaltındaki travmatik anıları ortaya çıkarmasına ve bu anılarla başa çıkmasına yardımcı olabilir.
- İlaç Tedavisi: Dissosiyatif kimlik bozukluğunun kendisi için spesifik bir ilaç tedavisi olmamakla birlikte, anksiyete, depresyon ve uyku sorunları gibi ek belirtileri yönetmek için antidepresanlar ve anksiyolitik ilaçlar kullanılabilir.
- Grup Terapisi: Grup terapisi, dissosiyatif kimlik bozukluğu yaşayan bireyler için sosyal destek sağlamada etkili bir yöntem olabilir. Bu terapilerde bireyler, benzer deneyimler yaşayan diğer bireylerle bir araya gelerek, hastalıklarıyla başa çıkma stratejilerini öğrenebilirler.
Eşlilik ya da dissosiyatif kimlik bozukluğu, ciddi bir ruhsal rahatsızlık olup, erken tanı ve tedavi ile kişinin yaşam kalitesi artırılabilir. Tedavi süreci uzun ve karmaşık olabilir, ancak uygun psikoterapi yöntemleri ve ilaç tedavisiyle bireyler, kimlikler arasındaki geçişleri kontrol edebilir ve daha dengeli bir yaşam sürebilirler.
